Doğal güzelliğinin yanı sıra birbirinden farklı kültürlerle renklenen Mudanya, tarihteki ihtişamının her detayını hissettiren uygarlıkların izlerini taşıyor. Bunlardan biri olan Mudanya Dereköy’deki tarihi kilise, zamanın yıpratıcılığına rağmen direniyor. Eski adı Rumcada dere anlamındaki Potamia’dan gelen Dereköy’deki tarihi kilise, büyüleyici ihtişamını sürdürmek için zamana direniyor.
Mahalledeki en önemli ve bugüne kadar varlığını sürdüren Rum Ortodoks Kilisesi’ne ait kalıntılar, görenleri tarihte uzun bir yolculuğa çıkarıyor. 1857 yılında yapılmış anıtsal bir yapı olan Dereköy Kilisesi, gerek mimarisi gerekse içinde bulunan ayin düzenini belirleyen öğelerin özellikleri dolayısıyla önem taşıyor.
Burada yaşayan Rumlar 1922 yılında Yunanistan’a gitse de yapı, 1924’ten sonra da Selanik çevresindeki Drama, Kavala, Yanya, Karacaova, Langaza ve Girit Adası’ndan gelen Müslüman Türkler tarafından kullanılmış. Rumların bölgeden ayrılmasının ardından buraya yerleşen Türkler tarafından bina 1972 yılına kadar cami olarak kullanılmış. Yapı bu tarihten sonra, gerek doğal gerekse özensiz kullanım nedeniyle tahrip olmuş. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün korumasında olan kilisede vaiz kürsüsü, yaşanan tahribat nedeniyle Bursa Arkeoloji Müzesi deposuna kaldırılmış. Kilisede alçı ve ahşap süslemeler dikkati çekerken, naosun kuzey ve güney duvarlarındaki pencerelerin üzerindeki yuvarlak madalyonlarda alçı kabartma kerubimler yer alıyor. Kabartmalar, yeşil, bordo, kırmızı ve altın yaldız boya ile boyanmış, bu bölümdeki kabartmaların bazı kısımları ise Yunanistan’dan gelen turistler tarafından sökülmüş ve tahrip edilmiş. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce yayımlanan Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler adlı yapıtın 4. cildinde kilisenin bu bölümüyle ilgili olarak, “Anadolu’dan günümüze gelen örnekler arasında teknik ve sanat değeri açısından ünik olan bu ikonostasisin korunmasını dileriz” notu düşürülmüştür.
Dereköy Kilisesi Konumu;
DEREKÖY CHURCH
Ancient church in Dereköy holds on to the life, defying time in Mudanya. Named after “Potamia,” which means “creek” in Greek, Dereköy (“Creek Village”) hosts this stupendous and timeless church. Remains of Greek Orthodox Church, the most important and still-extant monument in the neighborhood, takes the guests to a long journey within history. Built back in 1857, Dereköy Church stands out with its architecture and characteristics of ritual elements within. The local Rums left for Greece in 1922; nevertheless, it was employed by Muslim Turks coming from Thessaloniki and nearby Drama, Kavala, Yanya, Karacaova, Langaza and Crete as of 1924. Muslim Turks used the building as mosque until 1972. From then on, it was devastated due to natural wear and tear, as well as careless use. The church is now under protection of General Directorate of Foundations. The pulpit was taken to the warehouse of Bursa Museum of Archeology because of degradation. The church stands out with plaster and wooden ornaments; there are embossed cherubim of plaster in circular medallions on the windows on north and south walls of the naos. Reliefs are painted in green, claret red, red and gold bronze; some of the reliefs were removed and devastated by visiting Greek tourists. According to volume 4 of Foundation Monuments and Ancient Works in Turkey (Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler) by General Directorate of Foundations, “we hope this iconostasis, unique among Anatolian examples with its technical and artistic value, is preserved as necessary.”
